تفاوت بین شرکت‌های سهامی عام و سهامی خاص چیست؟

شرکت سهامی خاص

شرکت سهامی خاص، شرکتی است که تمام سرمایه آن به وسیله مؤسسین تامین می‌شود و سهام آن برای عموم مردم عرضه نمی‌گردد. به عبارت ساده‌تر، این نوع شرکت، یک کسب‌وکار «خصوصی» و «بسته» محسوب می‌شود که سهامداران آن محدود و معمولاً از بین اعضای خانواده، دوستان یا شرکای تجاری خاص انتخاب می‌شوند. هنگام ثبت شرکت در ایران، انتخاب شرکت سهامی خاص می‌تواند مزایایی مانند کنترل بیشتر بر تصمیم‌گیری‌ها و محدود بودن تعداد سهامداران را برای مؤسسین به همراه داشته باشد.

شرکت سهامی عام

شرکت سهامی عام، شرکتی است که بخشی از سرمایه آن از طریق فروش سهام به عموم مردم (پذیره‌نویسی) تأمین می‌شود. این شرکت‌ها «عمومی» هستند و امکان جذب سرمایه از هزاران سرمایه‌گذار را دارند. این نوع شرکت، مقدمه‌ای برای ورود به بازار سرمایه و بورس است و هنگام تأسیس آن، تدوین اساسنامه شرکت به‌صورت دقیق و شفاف ضروری است تا حقوق و وظایف سهامداران، مدیران و هیئت مدیره مشخص گردد.

مقایسه جامع تفاوت‌های کلیدی شرکت سهامی عام و خاص

فرآیند تاسیس

• سهامی خاص: فرآیند تاسیس ساده‌تر و سریع‌تر است. پس از تنظیم اساسنامه و اظهارنامه، شرکت با دریافت شماره ملی و ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها رسمیت می‌یابد.
• سهامی عام: فرآیند تاسیس بسیار پیچیده‌تر، طولانی‌تر و تحت نظارت شدید سازمان بورس و اوراق بهادار است. مؤسسین باید یک طرح اعلامیه پذیره‌نویسی را تهیه و به تایید سازمان بورس برسانند و سپس از طریق بانک‌های عامل، اقدام به جذب سرمایه از مردم کنند.

تعداد سهامداران و سرمایه 

• سهامی خاص:

حداقل تعداد سهامداران: 3 نفر
حداقل سرمایه: یک میلیون ریال

حداکثر تعداد سهامداران محدودیتی ندارد، اما نقل و انتقال سهام مشروط به موافقت دیگر سهامداران (طبق اساسنامه) است. همچنین، پس از تاسیس شرکت، ضروری است انتشار آگهی تاسیس شرکت در روزنامه رسمی انجام شود تا ثبت رسمی شرکت تکمیل شده و حقوق قانونی سهامداران محفوظ بماند.

• سهامی عام:

حداقل تعداد سهامداران: 5 نفر
حداقل سرمایه: پنج میلیارد ریال

تعداد سهامداران می‌تواند بسیار زیاد باشد (حتی ده‌ها هزار نفر).

شرایط پذیره‌نویسی و فروش سهام

• سهامی خاص: ممنوعیت کامل در عرضه سهام به عموم مردم. فروش سهام باید به صورت خصوصی و به افراد مشخصی انجام شود. از همین رو، هنگام تأسیس این نوع شرکت، رعایت شرایط ثبت شرکت سهامی خاص الزامی است.
• سهامی عام: موظف به پذیره‌نویسی و عرضه اولیه سهام به عموم مردم است. سهام این شرکت‌ها پس از عرضه اولیه، معمولاً در بورس یا بازار فرابورس معامله می‌شوند.

حاکمیت شرکتی و افشای اطلاعات

• سهامی خاص: الزامات حاکمیت شرکتی ساده‌تر است. افشای اطلاعات مالی و عملکردی فقط برای سهامداران و اداره ثبت شرکت‌ها لازم است. حریم خصوصی کسب‌وکار بالا است.
• سهامی عام: تابع قوانین سختگیرانه حاکمیت شرکتی هستند. موظف به افشای کامل، سریع و شفاف اطلاعات مهم مالی و غیرمالی (مانند صورت‌های مالی، قراردادهای بزرگ، تغییرات مدیریت) به عموم مردم و سازمان بورس هستند. این شفافیت، حق آگاهی سرمایه‌گذاران را تضمین می‌کند.

مقررات و نظارت

• سهامی خاص: تحت نظارت اصلی اداره ثبت شرکت‌ها هستند و مقررات حاکم بر آن‌ها معمولاً محدود به قانون تجارت است.
• سهامی عام: تحت نظارت مستمر و شدید سازمان بورس و اوراق بهادار هستند و علاوه بر قانون تجارت، تابع قوانین، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های پیچیده این سازمان نیز می‌باشند.

جمع‌بندی تفاوت‌ها در یک نگاه

نتیجه‌گیری

انتخاب بین شرکت سهامی عام و خاص، در واقع انتخاب بین دو فلسفه کاملاً متفاوت است: حریم خصوصی و سادگی در مقابل شفافیت و دسترسی به منابع مالی گسترده.

• شرکت سهامی خاص گزینه‌ای ایده‌آل برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، استارتاپ‌ها و شرکت‌های خانوادگی است که می‌خواهند کنترل شرکت را در دست محدودی نگه دارند و خود را درگیر مقررات پیچیده و افشای عمومی اطلاعات نکنند.
• شرکت سهامی عام راهکاری استراتژیک برای شرکت‌هایی است که قصد دارند با بزرگ‌تر کردن کسب‌وکار خود، سرمایه بسیار کلانی را از طریق بازار سرمایه جذب کنند و از مزایای معامله عمومی سهام بهره‌مند شوند. این انتخاب، به بهای پذیرش نظارت شدید و شفافیت کامل تمامی اقدامات شرکت تمام می‌شود.

درک این تفاوت‌ها به بنیانگذاران کمک می‌کند تا بر اساس نیازها، اهداف بلندمدت و ظرفیت خود، بهترین ساختار حقوقی را برای رشد و موفقیت شرکتشان انتخاب کنند.