اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی چیست؟
اظهارنامه مالیاتی در واقع گزارشی رسمی از وضعیت مالی سالانه افراد حقیقی است که عملکرد اقتصادی آنها در طول یک سال مالی را نشان می‌دهد. همه اشخاصی که به فعالیت اقتصادی مشغول هستند، از جمله کسبه، تجار و صاحبان مشاغل مستقل، موظف‌اند در پایان هر سال مالی، اطلاعات مربوط به درآمدها، هزینه‌ها، سود و زیان، دارایی‌ها، بدهی‌ها و همچنین معافیت‌های مالیاتی خود را در قالب اظهارنامه‌ای جامع، به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند.
شناخت طریقه نوشتن اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقیقی نه‌تنها به جلوگیری از اشتباهات رایج کمک میکند، بلکه نقش مهمی در تعیین دقیق مالیات پرداختی نیز دارد. این گزارش که به صورت اظهارنامه مالیاتی تنظیم میشود، مبنایی برای برآورد و مطالبه مالیات توسط دولت محسوب می‌گردد. در گذشته، فرایند تکمیل و ارسال اظهارنامه به‌صورت دستی و کاغذی انجام می‌گرفت، اما با پیشرفت فناوری، اکنون تمامی مراحل آن به‌طور الکترونیکی و از طریق سامانه‌های آنلاین سازمان امور مالیاتی صورت می‌پذیرد.
درآمدهای حاصل از مالیات اشخاص حقیقی، سهم مهمی از منابع درآمدی دولت را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل، دقت و صحت اطلاعات درج شده در اظهارنامه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. لازم به یادآوری است که جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی میتواند شامل جریمه‌های مالی و حتی محدودیت‌های حقوقی برای افراد باشد. بنابراین، همه اشخاص مشمول باید نسبت به تهیه و ارسال به‌موقع این گزارش‌ها اقدام نمایند تا از تبعات احتمالی ناشی از تاخیر یا عدم ارائه جلوگیری کنند.
در این میان، استفاده از خدمات مالی تخصصی در رشت میتواند راهکاری هوشمندانه برای صاحبان کسب‌وکارهای محلی باشد تا بدون دغدغه و با بهره‌گیری از دانش حسابداری و قوانین مالیاتی روز، اظهارنامه خود را به‌درستی تنظیم و ثبت نمایند.
سازمان امور مالیاتی کشور با هدف ساماندهی بهتر و تعیین دقیقتر تکالیف مالیاتی، صاحبان مشاغل را بر اساس میزان درآمد و نوع فعالیت به سه گروه اصلی تقسیم کرده است. هر یک از این گروه‌ها دارای الزامات و مسئولیت‌های متفاوتی در خصوص نگهداری و ارائه اسناد مالی هستند.
شرایط و نحوه ارسال اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقیقی
پیش از سال 1391، تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی به‌صورت حضوری و با مراجعه به ادارات مالیاتی انجام می‌شد. اما از آن سال به بعد، تمامی مراحل مربوط به ارسال اظهارنامه مالیاتی از طریق سامانه الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور به شکل آنلاین و غیرحضوری انجام میشود.
اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی در دو قالب اصلی قابل ارسال است:
- اظهارنامه انفرادی
- اظهارنامه مشارکتی
در خصوص واحدهای مشارکتی، نیازی به ثبت‌نام جداگانه هر یک از شرکا در سامانه مالیاتی نیست و یک اظهارنامه مشترک توسط نماینده‌ای از میان شرکا تکمیل میشود. اطلاعات مربوط به شرکا باید از طریق سامانه الکترونیکی به صورت کامل بارگذاری گردد. در صورتی که این اطلاعات به‌درستی ثبت نشود، یکی از شرکا به عنوان نماینده پرونده موظف است نسبت به ثبت‌نام و تکمیل اطلاعات در سامانه اقدام نماید تا اظهارنامه به طور کامل و صحیح ارسال شود.
توجه به این نکته ضروری است که اظهارنامه مالیاتی، صرفاً یکی از ابزارهای اعمال سیاست‌های مالیاتی دولت محسوب میشود. با شناخت دقیقتر انواع مالیات در ایران، مانند مالیات بر درآمد، مالیات بر مشاغل، مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر املاک، میتوان درک بهتری از جایگاه اظهارنامه و نقش آن در نظام مالیاتی کشور به دست آورد و تصمیم‌گیری‌های مالی هوشمندانه‌تری داشت. همچنین، آگاهی از معافیت‌های مالیاتی که برخی مشاغل، مناطق جغرافیایی یا فعالیت‌های خاص از آن برخوردارند، به افراد کمک میکند تا از ظرفیت‌های قانونی برای کاهش بار مالیاتی خود استفاده کرده و اظهارنامه‌ای دقیقتر و به‌صرفه‌تر تنظیم کنند.
گروه‌بندی مشاغل در نظام مالیاتی
گروه اول:
اشخاص حقیقی‌ای که حجم فعالیت اقتصادی بالایی دارند، در این گروه جای می‌گیرند. این گروه شامل افرادی است که مطابق با آخرین اظهارنامه مالیاتی یا برگ قطعی صادره از سوی سازمان، درآمدی بیش از 30 میلیارد تومان در سال داشته‌اند. همچنین، برخی مشاغل به دلیل ماهیت فعالیت خود، صرف‌نظر از میزان درآمد، به‌طور خودکار در گروه اول قرار می‌گیرند؛ از جمله واردکنندگان و صادرکنندگان، مالکان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی، بهره‌برداران از معادن، صرافی‌ها، موسسات حمل‌ونقل، هتل‌های سه ستاره و بالاتر، و دارندگان کارت بازرگانی. برای مودیانی که در حوزه خدمات فعالیت دارند، این آستانه درآمد برای ورود به گروه اول، به 15 میلیارد تومان کاهش می‌یابد. لازم به ذکر است مودیان این گروه نمی‌توانند از مزایای تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم استفاده کنند.
گروه دوم:
صاحبان مشاغلی که میزان درآمد ابرازی آنها در بازه بین 10 تا 30 میلیارد تومان قرار دارد، مشمول گروه دوم هستند. این افراد در مقایسه با گروه اول، با تکالیف مالیاتی سبک‌تری مواجه‌اند و در صورت احراز شرایط مقرر، امکان بهره‌مندی از تبصره ماده 100 را دارند.
گروه سوم:
کلیه اشخاصی که درآمد سالانه آنها کمتر از 10 میلیارد تومان است و در هیچ‌یک از گروه‌های بالا قرار نمی‌گیرند، در دسته سوم طبقه‌بندی می‌شوند. این گروه معمولاً شامل کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است و بیشترین تعداد مودیان را تشکیل می‌دهد.
برای سال مالی 1403، سقف بهره‌مندی از تبصره ماده 100 برای مودیان گروه‌های دوم و سوم، برابر با 21 میلیارد و 600 میلیون تومان درآمد سالانه تعیین شده است.
نحوه ثبت و ارسال اظهارنامه اشخاص حقیقی در سامانه مالیاتی
برای یک شروع موفق در فرایند مالیاتی، قدم اول و بسیار مهم، تهیه یک گزارش جامع از تمامی حساب‌های بانکی متصل به پرونده مالیاتی شماست. این گزارش نه تنها پایه‌ای محکم برای تنظیم دقیق اظهارنامه مالیاتی شما فراهم میکند، بلکه از شما در برابر چالش‌های احتمالی با سازمان امور مالیاتی نیز محافظت میکند. در این گزارش باید به جزئیات زیر توجه ویژه‌ای داشته باشید:
- مانده‌های اول و آخر سال: یعنی موجودی حساب شما در ابتدای سال مالی و دقیقاً در پایان آن.
- گردش مالی کامل سالانه: مجموع تمامی مبالغی که طی سال از حسابتان برداشت شده و همچنین کل واریزی‌ها به آن.
- پرینت‌های رسمی بانکی: در صورت امکان، حتماً پرینت کامل صفحات حساب‌هایتان را با مهر رسمی بانک تهیه کنید. این مدارک سندیت بالایی دارند.
- فایل اکسل گردش حساب: برای بررسی دقیقتر و پالایش آسان‌تر تراکنش‌ها، دریافت فایل اکسل یک‌ساله گردش حساب از بانک و ذخیره آن را فراموش نکنید.
اهمیت گزارش‌گیری برای تمام حساب‌ها
فراموش نکنید، اگر چند حساب بانکی دارید، این فرایند را باید برای تک‌تک آنها انجام دهید. این کار به شما قدرت می‌دهد تا در زمان رسیدگی‌های مالیاتی، اگر ناخواسته فعالیت‌های مالی یا تجاری از حسابی غیر از حساب اصلی کسب‌وکارتان انجام شده باشد، مستندات لازم برای اثبات شفافیت عملکرد خود را ارائه دهید و از حقوق مالیاتی‌تان دفاع کنید.
گام نهایی: ورود به سامانه و ثبت اظهارنامه
پس از جمع‌آوری اطلاعات بانکی و بررسی دقیق عملکرد مالی سالانه خود، وارد سامانه سازمان امور مالیاتی شوید و نسبت به ثبت اطلاعات و ارسال اظهارنامه مالیاتی یا فرم تبصره ماده 100 اقدام نمایید. دقت کنید که هرگونه مغایرت در ارقام ممکن است منجر به مطالبه مالیات اضافی یا جریمه شود. بنابراین، ثبت اطلاعات باید با حداکثر دقت و براساس مستندات معتبر صورت گیرد.
با انجام منظم این مراحل و نگهداری از اسناد مربوطه، می‌توانید با خیال آسوده اظهارنامه خود را ارائه دهید و در صورت نیاز به پاسخگویی به سازمان امور مالیاتی، مستندات کامل و کافی در اختیار داشته باشید.
در کنار تهیه این مستندات مالی، بسیاری از مودیان در گام‌های ابتدایی این سؤال را مطرح می‌کنند: چگونه بدهی مالیات را استعلام کنیم؟ خوشبختانه، سازمان امور مالیاتی با فراهم کردن دسترسی الکترونیکی در سامانه My.Tax.gov.ir امکان مشاهده فوری و دقیق بدهی‌های مالیاتی، جرایم احتمالی و وضعیت اظهارنامههای قبلی را فراهم کرده است. استعلام به‌موقع این اطلاعات، به شما کمک میکند بدون ابهام و با آگاهی کامل مسیر ثبت اظهارنامه را طی کنید.
تفاوت اظهارنامه مالیاتی با تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم
بر اساس روند معمول، اشخاص حقیقی مشمول مالیات موظف‌اند تا پایان خرداد ماه هر سال، گزارش مالی عملکرد سالانه خود را در قالب اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند. این اظهارنامه شامل اطلاعاتی از جمله میزان درآمد، هزینه‌ها، معافیت‌ها، کسورات و سایر جزئیات مالی است که مبنای محاسبه مالیات سالانه قرار می‌گیرد.
برای تنظیم صحیح این گزارش، آشنایی با طریقه نوشتن انواع صورت های مالی از جمله صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت گردش وجوه نقد، اهمیت زیادی دارد؛ چرا که این صورت‌ها شالوده اصلی اطلاعات اظهارنامه را تشکیل می‌دهند و دقت در تهیه آنها میتواند از بروز مغایرت‌های مالیاتی جلوگیری کند.
با این حال، با اجرای تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، تسهیلاتی برای صاحبان کسب‌وکارهای کوچک در نظر گرفته شده است. بر اساس این تبصره، آن دسته از مودیانی که مجموع درآمد سالانه آنها کمتر از 18 میلیارد تومان باشد، الزام به تسلیم اظهارنامه کامل نخواهند داشت و می‌توانند از طریق ارسال فرم مخصوص تبصره ماده 100 و پرداخت مالیات به‌صورت مقطوع، تکلیف مالیاتی خود را انجام دهند.
در واقع، اظهارنامه مالیاتی نیازمند ارائه اطلاعات دقیق مالی و مستندات مربوطه است، در حالی که تبصره ماده 100 فرایند ساده‌تری را فراهم کرده و مودیان مشمول، بدون نیاز به تهیه و ارسال صورت‌های مالی مفصل، می‌توانند مالیات خود را به‌صورت ثابت و تعیین‌شده پرداخت کنند. این تفاوت باعث شده تبصره ماده 100 به عنوان راهکاری مناسب برای کسب‌وکارهای خرد و متوسط شناخته شود.
همچنین درک تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد میتواند به تصمیم‌گیری بهتر مودیان کمک کند. مالیات بر درآمد معمولاً بر سود خالص افراد یا بنگاه‌ها اعمال میشود، در حالی که مالیات بر ارزش افزوده بر چرخه مصرف کالا و خدمات تعلق می‌گیرد. این تفاوت‌های بنیادین، نقش مهمی در انتخاب شیوه پرداخت و محاسبه مالیات دارد و میتواند بر نحوه استفاده یا عدم استفاده از تبصره ماده 100 نیز تاثیرگذار باشد.
مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی
است. در این بازه زمانی، مودیان موظف‌اند وضعیت مالی خود را در طول سال مالیاتی گذشته بررسی کرده و گزارش دقیق عملکرد مالی خود را که شامل درآمد، هزینه، سود و زیان است، با استناد به ترازنامه و سایر صورت‌های مالی تنظیم کنند.
پس از تکمیل اطلاعات، اظهارنامه مالیاتی باید به صورت الکترونیکی و از طریق نشانی اینترنتی www.intamedia.ir به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال شود. همچنین، آن دسته از مودیانی که مشمول تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم هستند، می‌توانند در همین بازه زمانی نسبت به ارسال فرم مربوطه اقدام کنند.
شایان ذکر است که پس از ثبت و ارسال اظهارنامه، امکان مشاهده خلاصه اطلاعات پرونده مالیاتی از طریق سامانه ویژه سازمان امور مالیاتی فراهم است و مودیان می‌توانند جزئیات اظهارنامه ثبت شده خود را به صورت آنلاین پیگیری و بررسی کنند.
جمع‌بندی
در پایان، ارسال به‌موقع و دقیق اظهارنامه مالیاتی نه‌تنها به شما کمک میکند تا از مشمول جریمه‌ها و بررسی‌های پیچیده سازمان امور مالیاتی در امان بمانید، بلکه با بهره‌گیری از تبصره ماده 100 می‌توانید فرایند مالیاتی خود را تا حد چشمگیری ساده کنید. یادتان باشد که تهیه گزارش کامل حساب‌های بانکی که شامل مانده‌ها، گردش برداشت و واریز و مستندات رسمی بانک است پایه و اساس هر اظهارنامه‌ای می باشد. اگر در کسب‌وکار شراکتی فعالیت دارید، با انتخاب نماینده مناسب، تنها با یک اظهارنامه مشترک می‌توانید تکلیف مالیاتی همه شرکا را یکجا روشن کنید. در همین حال، گروه‌بندی مشاغل و سقف‌های درآمدی تعیین شده در هر دسته (اول، دوم و سوم)، نگهداری از اسناد و نحوه انتخاب میان ارسال انفرادی یا مشارکتی را برای شما شفاف می‌سازد.
